آیه 64 سوره نور

أَلا إِنَّ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ قَدْ يَعْلَمُ ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ وَ يَوْمَ يُرْجَعُونَ إِلَيْهِ فَيُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عَلِيمٌ (64)

«1». تفسير مجمع البيان، ج 4، ص 158، چاپ كتابخانه آية اللّه العظمى المرعشى النجفى.

جلد 9 - صفحه 294

بعد از تهديد و تحذير بندگان از اوامر حضرت سبحان تعظيم فرمايد ذات ذو الجلال خود را:

أَلا إِنَّ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ‌: آگاه باشيد اى بندگان بدرستى كه خاصه خداست ملكيت و مالكيت آنچه در آسمانها و زمينهاست، و جايز نيست براى هيچكس اعتراض بر او و نه مخالفت فرمان او، پس بنده را مخالفت امر مالك او جايز نخواهد بود. قَدْ يَعْلَمُ ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ‌: بتحقيق مى‌داند آنچه مى‌باشيد بر آن از ايمان و كفر و خير و شر و طاعت و معصيت و وفاق و نفاق، و مخفى نيست بر ذات سبحانى هيچ چيز از اعمال و احوال شما پنهانى و آشكارا. وَ يَوْمَ يُرْجَعُونَ إِلَيْهِ‌: و روزى كه بازگشت نمائيد به مجازات او، يعنى روزى كه مبعوث شويد چه وقت مى‌باشد آن، و اين از مختصات علم الهى است كه هيچكس زمان قيام قيامت و بعث خلايق را نداند جز ذات علام الغيوب.

فَيُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا: پس آگاه فرمايد ايشان را به آنچه بجا آورند از خير و شر و طاعت و معصيت و جزا و پاداش هر يك به عدل و داد بدون نقصان از ثواب و ازدياد در عقاب. وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عَلِيمٌ‌: و خدا به هر چيزى داناست از كلى و جزئى و ظاهرى و باطنى و خطرات قلبيه و لمحات عينيه، و هيچ چيز از علم سبحانى مخفى و پنهان نيست.

تنبيه: آيه شريفه اثبات توحيد و معاد را فرمايد.

اما اثبات توحيد: قوله تعالى‌ «أَلا إِنَّ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» تقرير دليل آنكه ملكيت و مالكيت تمامى مخلوقات، مختص ذات الهى است، زيرا قدرت تامه مطلقه و كليه تصرفات در موجودات خاصه خداى تعالى باشد. بنابراين جميع خلايق، مملوك او، و اوست مالك حقيقى لا غير، يكتاى در ذات و يگانه‌

جلد 9 - صفحه 295

در صفات؛ ستايش و پرستش اختصاص به ذات سبحانى دارد.

اما اثبات معاد: قوله‌ «وَ يَوْمَ يُرْجَعُونَ إِلَيْهِ فَيُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا» تقرير دليل آنكه بندگان نسبت به فرامين سبحانى دو دسته شوند: يك دسته مؤمن و مطيع، و دسته‌اى كافر و عاصى؛ و هر دو ميميرند. اگر روز جزا و پاداشى نباشد، لازم آيد تساوى مؤمن و كافر، و اساس خلقت لغو و عبث خواهد بود. بنابراين معاد و روز بعثى بايد تا هر يك از بندگان بر وفق عدل پاداش كردار خود را يابند، مؤمن و مطيع را ثواب و نعيم، كافر و مخالف را عقاب و جحيم مقرر باشد.

و الحمد لله رب العالمين و صلّى اللّه على جدى محمد و اله الطاهرين تمام شد تفسير سوره نور روز دوشنبه 12 ذى الحجه سال 1361 در جوار روضه بهيّه حضرت معصومه سلام اللّه عليها اميد است به بركات ولى عصر عليه السّلام صبح سعادت سر زند.

جلد 9 - صفحه 296

جلد 9 - صفحه 297

سوره بيست و پنجم* « (فرقان)»*

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌ اين سوره مباركه تمام آن مكى است نزد مجاهد و قتاده. ابن عباس گفته:

سه آيه آن در مدينه نازل شده قوله تعالى‌ «وَ الَّذِينَ لا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ تا غَفُوراً رَحِيماً». «1» عدد آيات: هفتاد و هفت آيه بدون خلاف.

عدد كلمات: هشتصد و نود و دو كلمه.

عدد حروف: سه هزار و هفتصد و سى و سه حرف.

ثواب تلاوت: ابن بابويه از حضرت موسى بن جعفر عليهما السّلام روايت نموده فرمود: هر كه بخواند سوره‌ «تَبارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقانَ» را در هر شب، عذاب نفرمايد او را خداوند هرگز و محاسبه نفرمايد او را، و باشد منزل او در فردوس اعلى. «2» تذكره: اين مطلب مكرر سابقا اشاره شده ثواب خواندن سور قرآنيه، منوط به عمل كردن وظايف مقرره در آن سوره مى‌باشد، و الا به صرف قرائت فقط بدون‌

«1». تفسير مجمع البيان، ج 4، ص 159، چاپ كتابخانه آية اللّه العظمى المرعشى النجفى.

«2». ثواب الاعمال، باب ثواب قراءة السّور، ص 136 و 137.

جلد 9 - صفحه 298

عمل يا عمل برخلاف، اين گونه آثار خاصه را نخواهد داشت؛ زيرا موجب اغراء به جهل، و آن از حكيم على الاطلاق محال است. بلى! قرائت قرآن البته ثواب دارد.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذا كانُوا مَعَهُ عَلى‌ أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ أُولئِكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ فَإِذَا اسْتَأْذَنُوكَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ (62) لا تَجْعَلُوا دُعاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضاً قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِينَ يَتَسَلَّلُونَ مِنْكُمْ لِواذاً فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ (63) أَلا إِنَّ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ قَدْ يَعْلَمُ ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ وَ يَوْمَ يُرْجَعُونَ إِلَيْهِ فَيُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عَلِيمٌ (64)

ترجمه‌

جز اين نيست كه مؤمنان آنانند كه گرويدند بخدا و رسولش و چون باشند با او بر كارى جمع آورنده نميروند تا آنكه دستور خواهند از او همانا آنانكه دستور خواهند از تو آنگروه آنانند كه ميگروند بخدا و رسولش پس چون رخصت خواستند از تو براى بعضى كارهاشان پس رخصت ده به هر كه خواهى از ايشان و آمرزش خواه براى ايشان از خدا همانا خدا آمرزنده مهربانست‌

قرار ندهيد خواندن رسول را ميانتان چون خواندن برخى از شما برخى را بتحقيق ميداند خدا آنانرا كه ميروند آهسته و پنهان از شما به پناه يكديگر پس بايد بترسند آنانكه مخالفت ميورزند از فرمانش كه برسد آنها را بلائى يا برسد آنها را عذابى دردناك‌

آگاه باشيد همانا خدا را است آنچه در آسمانها و زمين است بتحقيق ميداند آنچه را شما بر آنيد و روزى را كه برگردانيده ميشوند بسوى او پس خبر ميدهد آنانرا بآنچه كردند و خدا بهر چيزى دانا است.

تفسير

خداوند تبارك و تعالى پس از بيان شمه‌ئى از آداب معاشرت اهل ايمان با يكديگر آداب معاشرت ايشانرا با پيغمبر اكرم بيان فرموده باين تقريب كه اهل ايمان كامل منحصرند در كسانيكه از صميم قلب باور كردند توحيد خدا و نبوت محمد صلّى اللّه عليه و اله و سلّم رسول او را و علامت آن آنستكه وقتى با آنحضرت در محلى براى امرى از امور اجتماعى باشند بيرون نروند از جماعت تا اذن بگيرند از او آن كسانيكه اذن ميگيرند از پيغمبر آن جماعت كسانى هستند كه ايمان بخدا و پيغمبرش دارند نه غير ايشان پس وقتى كه اذن خواستند از تو اى پيغمبر كه خارج شوند از محل اجتماع براى بعضى از امور لازمه خودشان اذن بده بهر كس بخواهى و صلاح بدانى از ايشان و چون اين بيرون رفتن خالى از تقصير يا قصورى نيست طلب مغفرت نما از خدا براى آنها كه خدا آمرزنده و مهربان است قمى ره فرموده نازل شد در باره قومى كه چون پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم جمع ميفرمود آنها را براى امرى از امور كه فرمانى بآنها بدهد يا بجهاد بفرستد متفرق ميشدند بدون اذن لذا خداوند آنها را نهى فرمود از اين امر و ظاهرا امر جامع امرى است كه بدون اجتماع صورت نپذيرد و نفع آن راجع بعموم باشد مانند جمعه و جماعت و

جلد 4 صفحه 55

جهاد و مشورت و امثال اينها از امور اجتماعى هر چه باشد كه مسلمانان بعد از اعلام پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم بحضور بايد حاضر شوند و تا آخر باشند كه تكليف آنها معلوم شود و نبايد قبل از اخذ تصميم بدون اجازه آنحضرت متفرق گردند كه آن علامت نفاق و بى اعتنائى باصلاح امور مسلمانان است و لذا استيذان با آنكه آنهم چندان حسنى ندارد چون ترجيح امر انفرادى دنيوى است بر امر اجتماعى اخروى مگر آنكه براى امر ضرورى اهمّى باشد علامت ايمان بخدا و پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم قرار داده شده براى آنكه هر چه باشد بهتر از كفر و نفاق است و چون محتمل است در واقع براى امر ضرورى مهمى ناچار از بيرون رفتن باشند به پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم دستور داده شده كه بهر كس بخواهد و احراز فرمايد واقعا معذور از توقف است رخصت خروج بدهد و از خدا بخواهد كه از تقصير يا قصور او بگذرد و نيز قمى ره فرموده كه نازل شد در باره حنظلة بن ابى عيّاش كه شب زفافش مصادف شده بود با شبى كه فرداى آن بايد مسلمانان در احد جنگ نمايند پس از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم اجازه خواست كه شب را بماند و خداوند اين آيه را نازل فرمود و به پيغمبر رخصت داده شد كه بهر كس بخواهد اذن بدهد و شب را نزد اهلش بسر برد و صبح جنب بود كه در جنگ شركت نمود و شهيد شد پس پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرمود ديدم ملائكه را كه غسل ميدادند حنظله را در بين آسمان و زمين و از آنروز ملقّب شد حنظله بغسيل الملائكه و ظاهرا اين دو شأن نزول هم چون با يكديگر منافاتى ندارند مانند آيه سابقه راجع بصدر و ذيل اين آيه است و راجع بآيه بعد در مناقب از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه حضرت زهرا سلام اللّه عليها فرمود چون نازل شد اين آيه من ترسيدم از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم كه باو يا ابه يعنى اى پدر بگويم پس يا رسول اللّه ميگفتم و چند مرتبه گفتم و پيغمبر اعراض فرمود بعد رو كرد بمن و فرمود اى فاطمه اين آيه در باره تو و اهلت و نسلت نازل نشده تو از منى و من از توام جز اين نيست كه نازل شده است در اهل جفاء و غلظت از قريش صاحبان گردن‌كشى و تكبر بگو يا ابه آن گفتار تو بيشتر زنده ميكند قلب مرا و زيادتر خوشنود مينمايد خدا را و قمى ره نقل فرموده كه نخوانيد پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم را چنانچه ميخوانيد بعضى از شما بعضى را و از امام باقر عليه السّلام‌

جلد 4 صفحه 56

نقل شده كه مراد آنستكه نگوئيد يا محمد و نه يا ابا القاسم ولى بگوئيد يا نبى اللّه و يا رسول اللّه ولى بعضى گفته‌اند مراد آنستكه قرار ندهيد دعوت و احضار پيغمبر شما را براى امر اجتماعى مانند دعوت بعضى از شما بعضى را چون تخلف از فرمان او تخلف از فرمان خدا است خدا ميداند و ميشناسد اشخاصى را كه بتدريج و مخفيانه از شما در پناه و به تبع يكديگر از مجمع بدون اذن خارج ميشويد چون تسلّل خروج در خفيه و آهسته است و لو اذا مصدر است كه در موضع حال قرار گرفته يعنى بيرون ميروند مخفيانه و بتدريج در حاليكه جاى داده‌اند خودشان را در پناه يكديگر يا در پناه كسانيكه اذن گرفته‌اند بى اذن پس بايد حذر كنند و بترسند كسانيكه مخالفت و اعراض مينمايند از امر خدا كه فرمان پيغمبر او است از آنكه برسد آنها را محنت و بليّتى در دنيا كه ظاهر شود نفاقشان و رسوا و خوار گردند يا برسد آنها را عذاب اليم قتل يا آتش جهنم و در جوامع فتنه بتسلط سلطان جائر و عذاب اليم بعقوبت اخروى از امام صادق عليه السّلام تفسير شده و آگاه باشيد كه مملوك و مخلوق حق است هر موجودى كه در آسمانها و زمين وجود دارد و خالق آنها اطلاع كامل بر ضمائر و سرائر آنها دارد از نفاق و وفاق و تجافى از تكليف و استقامت در آن و بر روز رجوع و بازگشت همه كه به پيشگاه او است براى جزاى اعمالشان از خير و شر پس آگاه ميكند آنها را باعمال خودشان و توابع آن از ثواب و عقاب و چيزى بر او مخفى و پوشيده نخواهد بود در ثواب الاعمال و مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه حفظ كنيد اموال و فروج خودتان را بتلاوت سوره نور و حفظ كنيد بآن زنهاى خودتان را همانا كسيكه مداومت نمايد بقرائت آن در هر روز يا در هر شب زنا نميكند احدى از اهل خانه‌اش هرگز تا بميرد و بعد از مردن مشايعت ميكند او را هفتاد هزار ملك كه تمام استغفار ميكنند براى او از خدا تا داخل شود در قبر و در كافى از آنحضرت نقل نموده كه زنها را در بالاخانه‌ها جا ندهيد و بآنها خط نياموزيد و بياموزيد بآنها بافتن و سوره نور را و الحمد للّه اولا و آخرا و صلّى اللّه على محمد و آله الطاهرين.

جلد 4 صفحه 57

أَلا إِن‌َّ لِلّه‌ِ ما فِي‌ السَّماوات‌ِ وَ الأَرض‌ِ قَد يَعلَم‌ُ ما أَنتُم‌ عَلَيه‌ِ وَ يَوم‌َ يُرجَعُون‌َ إِلَيه‌ِ فَيُنَبِّئُهُم‌ بِما عَمِلُوا وَ اللّه‌ُ بِكُل‌ِّ شَي‌ءٍ عَلِيم‌ٌ (64)

آگاه‌ باشيد بدرستي‌ ‌که‌ اختصاص‌ دارد ‌به‌ خداوند ‌آن‌ چه‌ ‌در‌ آسمان‌ و زمين‌ ‌است‌ ‌به‌ تحقيق‌ مي‌داند آنچه‌ ‌شما‌ ‌بر‌ ‌او‌ هستيد و روزي‌ ‌که‌ ‌بر‌ مي‌گردند ‌به‌ سوي‌ ‌او‌ ‌که‌ روز بعث‌ ‌باشد‌ ‌پس‌ خبر مي‌دهد ‌آنها‌ ‌را‌ ‌به‌ آنچه‌ عمل‌ كردند و خداوند ‌به‌ ‌هر‌ چيزي‌ دانا ‌است‌.

(أَلا إِن‌َّ لِلّه‌ِ ما فِي‌ السَّماوات‌ِ وَ الأَرض‌ِ) الا بمعني‌ آگاهيست‌ ‌يعني‌ بدانيد و آگاه‌ باشيد چنانچه‌ مي‌فرمايد:

(أَلا إِن‌َّ أَولِياءَ اللّه‌ِ لا خَوف‌ٌ عَلَيهِم‌ وَ لا هُم‌ يَحزَنُون‌َ) و للّه‌ لام‌ اختصاص‌ ‌است‌ ‌يعني‌ آنچه‌ ‌در‌ آسمان‌ها و زمين‌ ‌است‌ اختصاص‌ باو دارد خالق‌ و نگهبان‌ و مبقي‌ و مفني‌ تمام‌ ‌آنها‌ ‌او‌ ‌است‌ ‌غير‌ ‌از‌ ‌او‌ ‌هر‌ چه‌ هست‌ و ‌هر‌ ‌که‌ هست‌ مالك‌ هيچ‌ نيست‌ ‌حتي‌ مالك‌ نفس‌ ‌خود‌.

(‌أن‌‌به‌يا أَيُّهَا النّاس‌ُ أَنتُم‌ُ الفُقَراءُ إِلَي‌ اللّه‌ِ وَ اللّه‌ُ هُوَ الغَنِي‌ُّ الحَمِيدُ) فاطر آيه 16.

‌اينکه‌ اصنام‌ و آلهه مشركين‌ خردلي‌ مالك‌ نيستند.

(وَ الَّذِين‌َ تَدعُون‌َ مِن‌ دُونِه‌ِ ما يَملِكُون‌َ مِن‌ قِطمِيرٍ) فاطر آيه 14 قطمير پوست‌ خرما ‌است‌.

(قَد يَعلَم‌ُ ما أَنتُم‌ عَلَيه‌ِ) علم‌ ذاتي‌ ‌به‌ ‌ما ‌في‌ الضمير و بواطن‌ ‌شما‌ دارد ‌از‌ نفاق‌ و كفر و ايمان‌ و قصد و نيات‌ ‌شما‌ (يَعلَم‌ُ خائِنَةَ الأَعيُن‌ِ وَ ما تُخفِي‌ الصُّدُورُ) مؤمن‌ آيه 20.

(وَ يَوم‌َ يُرجَعُون‌َ إِلَيه‌ِ) يوم القيامة ‌که‌ مرجع‌ جميع‌ ‌به‌ اوست‌ (إِنّا لِلّه‌ِ وَ إِنّا إِلَيه‌ِ راجِعُون‌َ) بقره‌ آيه 151.

(فَيُنَبِّئُهُم‌ بِما عَمِلُوا) اعمال‌ قلبيه‌ و جوارحيه‌ تمام‌ مسطور ‌در‌ نامه عمل‌ ‌که‌

جلد 13 - صفحه 569

مي‌گويند:

(وَ يَقُولُون‌َ يا وَيلَتَنا ما لِهذَا الكِتاب‌ِ لا يُغادِرُ صَغِيرَةً وَ لا كَبِيرَةً إِلّا أَحصاها وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً) كهف‌ آيه 47.

(وَ اللّه‌ُ بِكُل‌ِّ شَي‌ءٍ عَلِيم‌ٌ).

«تنبيه‌» منافقين‌ چون‌ باطنا معتقد نبودند زير بار ‌اينکه‌ نمي‌رفتند ‌که‌ پيغمبر ‌را‌ برسالت‌ ذكر كنند و ‌در‌ موارد خطير حاضر شوند ‌در‌ مواقع‌ جنگ‌ ‌ يا ‌ مجامع‌ ‌که‌ يك‌ دستورات‌ مهمه‌ داده‌ مي‌شود و ناچار مي‌شوند عمل‌ كنند ‌ يا ‌ اينكه‌ اصلا بزرگان‌ ‌هر‌ قبيله‌ مثل‌ بزرگان‌ دولتي‌ ‌ يا ‌ خانوادگي‌ ‌ يا ‌ صاحبان‌ عناوين‌ ‌را‌ نبايد ‌به‌ اسم‌ ذكر كرد.

برخورد مي‌كند و مذموم‌ ‌است‌ چه‌ رسد ‌به‌ مثل‌ حضرت‌ رسالت‌ و ‌بر‌ فرض‌ نفاق‌ ‌هم‌ صورت‌ بايد حفظ كرد.

‌هذا‌ اخر ‌ما اردنا ‌في‌ تفسير ‌هذه‌ السورة المباركة و الحمد للّه‌ ظاهرا و باطنا اولا و آخرا و صلّي‌ اللّه‌ ‌علي‌ النبي‌ و آله‌.

جلد 13 - صفحه 570

‌سورة‌ المباركة الفرقان‌

]

(آیه 64)- این آیه که آخرین آیه سوره نور است اشاره لطیف و پر معنایی است به مسأله مبدء و معاد که انگیزه انجام همه فرمانهای الهی است می‌فرماید:

«آگاه باشید که برای خداست آنچه در آسمانها و زمین است» (أَلا إِنَّ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ).

خدایی که علم و دانش او همه جهان را در بر می‌گیرد و «می‌داند آنچه را شما بر آن هستید» (قَدْ یَعْلَمُ ما أَنْتُمْ عَلَیْهِ) روش شما، اعمال شما، عقیده و نیت شما، همه برای او آشکار است.

و تمام این امور بر صفحه علم او ثبت است «و آن روز که انسانها به سوی او باز می‌گردند آنها را از اعمالی که انجام داده‌اند آگاه می‌سازد» و نتیجه آن را هر چه باشد به آنها می‌دهد (وَ یَوْمَ یُرْجَعُونَ إِلَیْهِ فَیُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا).

ج3، ص318

«و خدا به هر چیزی داناست» (وَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ عَلِیمٌ).

قابل توجه این که در این آیه سه بار روی علم خدا نسبت به اعمال انسانها تکیه شده است و این به خاطر آن است که انسان هنگامی که احساس کند، کسی بطور دائم مراقب اوست، و ذره‌ای از پنهان و آشکارش بر او مخفی نمی‌ماند این اعتقاد و باور اثر تربیتی فوق‌العاده روی او می‌گذارد و ضامن کنترل انسان در برابر انحرافات و گناهان است.

«پایان سوره نور»

ج3، ص319

سوره فرقان [25]

اشاره

این سوره در «مکّه» نازل شده و 77 آیه دارد.

محتوای سوره:]

این سوره در حقیقت از سه بخش تشکیل می‌شود:

بخش اول که آغاز این سوره را تشکیل می‌دهد منطق مشرکان را شدیدا در هم می‌کوبد، و بهانه جوییهای آنها را مطرح کرده و پاسخ می‌گوید، و آنها را از عذاب خدا و حساب قیامت و مجازاتهای دردناک دوزخ بیم می‌دهد، و به دنبال آن قسمتهایی از سر گذشت اقوام پیشین را باز گو می‌کند.

در بخش دوم برای تکمیل این بحث قسمتی از دلائل توحید و نشانه‌های عظمت خدا در جهان آفرینش را بیان می‌کند.

بخش سوم فشرده بسیار جامع و جالبی از صفات مؤمنان راستین «عِبادُ الرَّحْمنِ» و بندگان خالص خداست که در مقایسه با کفار متعصب و بهانه گیر و آلوده‌ای که در بخش اول مطرح بودند، موضع هر دو گروه کاملا مشخص می‌شود.

این صفات مجموعه‌ای است از اعتقادات، عمل صالح، مبارزه با شهوات، داشتن آگاهی کافی، و تعهد و احساس مسؤولیت اجتماعی.

و نام این سوره از آیه اول آن گرفته شده که از قرآن تعبیر به «فرقان» (جدا کننده حق از باطل) می‌کند.

فضیلت تلاوت سوره:]

در حدیثی از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله چنین آمده است: «کسی که سوره فرقان را بخواند (و به محتوای آن بیندیشد و در اعتقاد و عمل از آن الهام گیرد) روز قیامت مبعوث می‌شود در حالی که در صف مؤمنان به رستاخیز است،

ج3، ص320

کسانی که یقین داشتند که قیامت فرا می‌رسد و خداوند مردگان را به زندگی جدید باز می‌گرداند».

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم به نام خداوند بخشنده بخشایشگر